Zespół bazyliański w Żółkwi powstał w XVII-XX ww. Na początku XVII wieku przy poparciu założyciela miasta hetmana Stanisława Żółkiewskiego zaczęto wznosić murowaną cerkiew. W 1691 roku w celu rozbudowy miasta król Jan III Sobieski zakłada przy cerkwi klasztor greckokatolicki, gdyż po kampanii mołdawskiej on przenosi tu relikwie świętego męczennika Jana z Suczawy. Pierwszym igumenem klasztoru Bazylianów został słynny mołdawski i rumuński pisarz i działacza religijny metropolita Dosyfeusz, który przybył tu wraz z relikwiami. W 1753 roku klasztor w Żółkwi otrzymał status archimandrii.   
W latach 1901-1905 cerkiew klasztorna została rozbudowana wg projektu architekta, rektora Politechniki Lwowskiej  E. Kowacza w stylu bizantyjskim. W latach 1931-1935 przez artystę malarza Juliana Bucmaniuka wykonano polichromię cerkwi oraz południowej kaplicy z witrażem. Malowidła ścienne cerkwi są pierwszej klasy wzorem i przykładem rzadkiego stylu ukraińskiego modernizmu z pierwszej połowy XX wieku.   
 Szczególną wartość klasztoru stanowią relikwie św. męczennika Parteniusza, znajdujące się przedtem w klasztorze w Wiedniu i sprowadzone do Żółkwi w zamian za relikwie św. Jana z Suczawy. 
Istniejąca dziś nadbramna dzwonnica klasztoru została zbudowana w latach 1721-1730 i należy do najlepszych barokowych zabytków miasta. Od strony zachodniej do dzwonnicy przylega stary budynek diakona, w którym w 1895 roku mnisi zainstalowali maszynę drukarską. Właśnie od niej bierze swój początek słynna drukarnia klasztorna OO. Bazylianów. W pierwszej połowie XX wieku drukarnia OO. Bazylianów w Żółkwi odegrała wiodącą rolę w życiu religijnym i w kształtowaniu kultury narodowej.